29/01/2025
[TẢN MẠN XƯA]
Nhân dịp đầu năm, mình lại tản mạn truyền thống xưa của ông bà xíu nha. Chuyện hôm nay mình muốn nói là:
THẮP HƯƠNG
Nói đến thắp hương là nói đến những điều thuộc về khía cạnh tâm linh. Trong ngày Cưới, hiển nhiên là không thể thiếu nén hương mà cô dâu, chú rể thành tâm dâng lên ông bà, tổ tiên. Người xưa tin rằng, đó chính là chiếc cầu nối của hai thế giới. Qua nén hương, con cháu có thể gửi tấm lòng thành kính đến ông bà hay Thần, Phật mà ta nguyện cầu.
Nhưng việc thắp hương tưởng bình thường mà không đơn giản. Nếu không chú ý làm sai, sẽ vô tình làm mất đi phần nào ý nghĩa của nghi lễ.
1. Đạo lý của việc "thắp hương"
Để nói về "thắp hương", trước hết phải đi từ ngọn nguồn đạo lý. Tương truyền "Hương" khởi nguồn từ Tây Vực (theo cụ Phan Kế Bính trong "Viêt Nam phong tục"). Đến thế kỷ thứ 7, có một vị sư đã đem hương liệu làm hương từ Ấn Độ về Trung Quốc, từ đó việc thắp hương phát triển hưng thịnh. Sau đó lan sang các nước Á Đông khác như Nhật Bản, Việt Nam.
Ý nghĩa ẩn dụ lớn nhất mà ông bà muốn dạy con cháu qua nén hương chính là: "Nén hương như cuộc đời". Khi hương thắp, giống như ta mới sinh ra. Hết một tuần hương cũng là hết một đời. Người may mắn hưởng phúc thọ như cây hương cháy hết đến tận cùng. Người vắn số không may như cây hương tắt giữa chừng. Như cuộc đời, là nhân sinh vô thường.
Khi hương cháy thì khói hương bay lên còn tàn hương rơi xuống. Đó là ông bà nhắc nhở ta hãy sống sao cho lúc nào cũng thanh thoát, hướng thượng giống khói bay lên chứ đừng như tàn rơi xuống.
2. Thắp hương
Thắp hương có thể thắp 1, 3 hoặc 5 nén... nói chung là số lẻ (1, 3, 5, 7, 9...) bởi số lẻ là số cho người âm đã khuất (theo Hòa thượng Thích Thiện Huệ). Mỗi số lại biểu thị cho một ý nghĩa riêng.
• Một là tượng trưng cho hương lòng (thường gọi là một nén tâm hương là vậy). Thắp một nén hương là để dâng tấm lòng mình lên cho Đức Phật, cho ông bà tổ tiên.
• Thắp ba cây, theo nhà Phật là tượng trưng cho Tam bảo Phật – Pháp – Tăng, hoặc tượng trưng cho Giới – Định – Tuệ. Còn theo dân gian thì là tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở, "đạo sinh nhất, nhất sinh nhị, nhị sinh tam, tam sinh vạn vật".
• Thắp 5 cây là tượng trưng cho ngũ phần hương: giới hương, định hương, tuệ hương, giải thoát hương và giải thoát chi kiến hương.
• Trường hợp thắp 7 hoặc 9 cây lại phần lớn thuộc về Đạo pháp, không biết thì không dùng. Đừng nên thắp bậy.
3. Đốt hương
Châm hương có hai cách dù có đôi chút trái ngược nhau.
• Một là đốt trực tiếp. Dùng tay nghịch (tay trái) cầm hương, tay thuận (tay phải) cầm bật lửa đốt trực tiếp.
• Hai là đưa hương vào đèn hoặc nến để đốt. Cách này thì thường dùng tay thuận (tay phải) cầm hương châm.
Tuy nhiên, theo một số quan điểm truyền thống thì cách 2 không chuẩn. Bởi hương là vật báu dâng lên tổ tiên, Thần, Phật, nên phải cầm bằng tay nghịch, tức tay "sạch". Còn tay thuận vốn là tay thường được sử dụng để làm mọi việc, là tay "bẩn".
Khi châm, chúc hương hướng xuống, nghiêng khoảng 45 độ. Chú ý không chúc thẳng xuống đất. Khi hương cháy rồi, tuyệt đối không được dùng miệng thổi tắt ngọn lửa, phải dùng tay thuận phẩy nhẹ hoặc cầm cây hương vẩy dựng thẳng lên trên cho lửa tự tắt.
Trong quá trình đốt hương, nên tránh để khói hương bay vào mũi, vì như vậy là người châm hưởng hương thơm trước khi cúng lễ.
4. Cắm hương
Châm xong, dùng hai tay nâng hương lên ngang trán, rồi lùi lại ba bước, vái ba vái, ngụ ý người dâng hương dụng đủ "tâm – khẩu – ý" để hành lễ.
Xong tiến ba bước tới ban thờ, dùng hai ngón cái và trỏ tay trái (vẫn tay trái nha) đưa hương cắm vào lư (ba ngón kia nắm lại). Nếu cắm ba cây thì không được cắm cùng một lượt, mà phải từng cây một. Bên cạnh đó, nên cắm thẳng chứ không cắm chụm chân. Cây ở giữa trước, rồi cây bên trái, rồi bên phải, cách nhau khoảng một đốt ngón tay.
Trong suốt quá trình thắp hương, phải giữ cho lòng thanh tịnh, tránh tạp niệm. Văn khấn thì đa dạng, tùy thuộc vào người dâng hương.
Đám cưới 2 bạn Trung & TrinhẢnh của Thien Tong (Thien Tong Photography)
CầmSaigon / Ngày đầu của năm 2O25
P/S: riêng tục thắp hương trong ngày Cưới, mình sẽ để dành cho một bài dài hơn nha! 😊