12/04/2024
Bước đầu tìm hiểu “chữ Hiếu” trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ ( qua việc nghiên cứu lần giáng sinh thứ nhất của Thánh Mẫu Liễu Hạnh )
Dẫn nhập :
Con người sinh ra đã có cha có mẹ, do vậy “chữ Hiếu” là phạm trù đạo đức được nhân loại ý thức rất sớm, ngay từ thời cổ đại. Dù ở phương Ðông hay phương Tây, người ta cũng đã cố công tìm kiếm và đề ra những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức cho phạm trù này. Chuẩn mực đạo đức Hiếu, dù được đề cập dưới nhiều giác độ khác nhau tuỳ theo từng giai đoạn, từng thời kì lịch sử, từng nền văn hoá, nhưng điểm chung nhất mà con người có thể thấy được là thái độ ứng xử một cách hài hoà trong mối quan hệ gần gũi giữa cha mẹ và con cái. Cũng chính nhờ điểm này mà tư tưởng Hiếu đã trở thành một trong những giá trị chung nhất cho toàn nhân loại từ xưa đến nay, nhưng lại vẫn có những nét đặc thù riêng cho từng dân tộc.
Trong tâm thức của những người con Tứ Phủ, Thánh Mẫu Liễu Hạnh 3 lần giáng sinh đều quy tụ những giá trị tốt đẹp, đại diện cho phẩm chất, tích cách con người Việt , đó là : sự hiếu thảo phụng dưỡng cha mẹ; lòng thuỷ chung son sắc; trừ gian diệt ác,cứu giúp con người.
Ở Việt Nam, khi bàn tới “chữ Hiếu”, người ta thường nghĩ tới Nho giáo với những quy tắc Khổng Mạnh hoặc lễ Vu Lan báo hiếu của Phật giáo vào ngày rằm tháng bảy mà chưa hề bàn hề lòng hiếu thảo của Thánh Mẫu Liễu Hạnh khi giáng sinh lần thứ nhất. Thông qua bài viết này, đệ tử muốn bước đầu tìm hiểu “chữ Hiếu” trong tín ngưỡng thờ Mẫu thông qua lần giáng sinh đầu tiên của bậc Mẫu Nghi Thiên Hạ.
Truyền thuyết giáng sinh lần thứ nhất của Thánh Mẫu
Truyền thuyết dân gian kể về sự tích giáng sinh nhiều lần của Mẫu Liễu Hạnh được lưu truyền ở nhiều làng quê vùng châu thổ Bắc Bộ từ nhiều thế kỷ nay. Lần theo nội dung truyện kể, Thánh Mẫu Liễu Hạnh được giáng sinh lần thứ nhất vào ngày mùng 6 tháng 3 năm 1434 trong vỏ bọc của cuộc đầu thai làm con gái họ Phạm ở thôn Quảng Nạp, xã Trần Xá (năm Thiệu Bình, triều vua Lê Thái Tông) và hóa năm 1473, niên hiệu Hồng Đức thứ tư – 1473.)
Theo “Vân Hương Thánh Mẫu tam thế giáng sinh”, Thánh Mẫu Liễu Hạnh giáng sinh lần thứ nhất vào đêm mồng 6-3 năm Giáp Dần tên là Phạm Tiên Nga trong một gia đình họ Phạm ở thôn Vỉ Nhuế. Bà là người nổi tiếng thông minh, xinh đẹp, có nhiều công lao với quê hương. Mẫu Phạm Tiên Nga hóa thân về trời vào đêm mùng 3-3 năm Quý Tỵ (1473) tại ấp Quảng Nạp, tổng Vỉ Nhuế, phủ Nghĩa Hưng xưa (nay là thôn Tiến Thắng, xã Yên Đồng).
Theo Quảng Cung linh từ phả ký do Tiến sĩ Vũ Huy Trác (Triều Lê Cảnh Hưng) cung soạn, sau được Khiếu Năng Tĩnh bổ soạn, thì cho đến năm 1871, Phủ Quảng Cung đã nhận được 23 Đạo sắc phong, sớm nhất là từ niên hiệu Hoằng Định (1601) thời Lê Kính Tông (1600-1619); nhưng hiện đến năm 1962, khi kiểm kê chỉ còn 4 đạo sắc phong của triều Minh Mệnh, Khải Định.
Tấm lòng Hiếu đạo của Thánh Mẫu Tiên Nga đối với cha mẹ thông qua cuốn “Cát Thiên Tam Thế Thực Lục”
Sách “CÁT THIÊN TAM THẾ THỰC LỤC” có chép rằng :
“Năm lên mười tuổi khôn thay,
Một niềm hiếu thuận nết hay ai tày.
Thung huyên sớm mỏng tối dày,
Quạt nồng đắp lạnh đêm ngày vào ra.
Tôn thân thượng mục hạ hoà,
Lời ăn tiếng nói nhu hoà khoan dung.
Đủ điều ngôn hạnh công dung,
So xem cốt cách khác trong trần này”
Có thể thấy ở lần giáng sinh lần thứ nhất vào nhà Phạm Thái ông, Công chúa Tiên Nga đã hết lòng hiếu thảo đối với mẹ cha. Năm lên mười tuổi, Người đã một mực chăm sóc cha mẹ hàng ngày. Nghĩ tới công ơn “ Tam niên nhũ bộ, thập nguyệt hoài thai” mà Thánh mẫu luôn mong muốn có thể giúp đỡ Phạm ông , Phạm bà để báo đáp ông ơn sinh thành dưỡng dục.
“Tới tuần tam ngũ phi phương,
Bạn Tần khách Tấn ngổn ngang đầy nhà.
Thái ông ướm hỏi dò la,
Chiêu thân sớm định để già tâm khoan.
Nào ai dưới gối thừa hoan,
Nay con riêng phải lo toan việc nhà.
Chúa rằng đội đức sinh ra,
Ơn đà bể rộng nghĩa đà non cao.
Hổ con chút phận thơ đào,
Hình lâm tử tức tiêm vào phu quân.
Cuộc đời như thể phù vân,
Thân tiên buộc lấy duyên trần làm chi.
Nhớ khi nuôi nấng phù trì,
Nghĩ sao báo đáp ơn nghì cho phu.
Con xin dốc chí đường tu,
Triêu sớm ban tối di du vui cùng.”
Phạm Tiên Nga càng lớn càng xinh đẹp, mọi việc nữ công gia chánh đều thành thạo, đảm đang. Tới tuổi 15, Thánh Mẫu đã có nhiều người đến ướm hỏi nhưng vì lo cha già mẹ yếu mà Thánh Mẫu đã từ chối. Ngài đã quyết không lấy chồng, không màng đến hạnh phục của bản thân để ở nhà chăm sóc cha mẹ. Tấm lòng hi sinh tương lai, không vì hạnh phúc của Tiên Nga khiến cha mình cảm động, vui mừng trong lòng vì sự hiếu kính của con gái.
“Thương thay thiên đạo bất bình,
Trăm năm để giận một mình khấu công.
Ba năm lòng những dặn lòng,
Nào ai khuya sớm đà cùng việc đây.
Đến tuần tứ cửu làm trai,
Đại đàn bố thí bẩy ngày bẩy đêm.”
Không lâu sau thân phụ của bà qua đời, hai năm sau mẫu thân cũng về nơi tiên cảnh. Phạm Tiên Nga đã làm lễ an táng cha mẹ ở phía đông nam phủ Nghĩa Hưng . 3 năm hiếu kính trong lòng, để tang cha mẹ cho trọn đạo làm con. Trong chặng giáng sinh đầu tiên này, Mẫu Tiên Nga mang vẻ thuần phác, nhân đức của một người con nhân hiếu, người phụ nữ đôn hậu, chuyên tâm chăm lo báo hiếu cha mẹ .
Kết luận
Khác với các nữ thần Việt đều là những người có công lao lớn với dân tộc và nhân dân. Đó là Mẫu Âu Cơ (người mẹ giống nòi); là Hai Bà Trưng hy sinh vì nền độc lập dân tộc. Ở lần giáng sinh đầu tiên Mẫu Liễu chỉ là một người phụ nữ bình thường, nhưng mang đầy đủ phẩm chất của một người Hiếu Thảo. Chữ hiếu đã được thể hiện đầy đủ ở lần giáng sinh thứ nhất của người, là một tấm gương sáng cho muôn dân noi theo. Trong xã hội hiện đại ngày nay, người Việt Nam dù sống ở bất kỳ đâu không bao giờ quên được nơi sinh ra và chính là tình yêu thương của cha mẹ nuôi dưỡng bản thân mình thành người. Khi đời sống xã hội ngày càng thay đổi, nhiều yếu tố đạo đức cũng có sự thay đổi theo. Song, dù cho thế nào đi chăng nữa thì hình tượng Thánh Mẫu qua lần giáng sinh tại Vỉ Nhuế luôn là tượng đài cho các con nhang đệ tử, mọi người dân Việt noi theo hiếu kính với đấng sinh thành của mình.
Tài liệu tham khảo:
1. Nguyễn Văn Thanh (2009), CÁT THIÊN TAM THẾ THỰC LỤC VÀ VIỆC NGHIÊN CỨU SÂU HƠN VỀ ĐẠO MẪU , Viện Nghiên cứu Hán Nôm
2. Khánh Dũng (2020), Phủ Quảng Cung - Điểm đến tâm linh hấp dẫn du khách, Báo Nam Định điện tử
3. Nguyễn Thị Tuyết Ngân (2019), CHỮ HIẾU _ giá trị gia đình trong TRUYỀN THỐNG VĂN HOÁ Việt Nam, Thánh địa Việt Nam học
4. https://vwu.vn/web/guest/tin-chi-tiet/-/chi-tiet/-thang-ba-gio-me-va-truyen-thuyet-ve-thanh-mau-lieu-hanh-26914-4513.html
Đệ tử Hà Đăng Hiếu tự Minh Lộc
Ngày 4/3/Giáp Thìn
![[ HỖ TRỢ TRUYỀN THÔNG ]📣CHÍNH THỨC MỞ ĐƠN ĐĂNG KÝ TALKSHOW “GẤM HẦU 2024”📣LINK ĐĂNG KÝ: https://bom.so/cM6NW4🌟 Hầu đồng ...](https://img4.evepla.com/606/573/122173995746065731.jpg)
![[ HỖ TRỢ TRUYỀN THÔNG ]🎀 HOÀ ÂM SẮC LỤA CÔNG BỐ POSTER CHÍNH THỨC🎀 “ Mềm mại thướt tha ôi tà lụa / Thanh âm lặng đọng m...](https://img4.evepla.com/606/573/122171402156065731.jpg)
