30/05/2025
Actrice, theatermaker en oud-Trapper Judy Lijdsman aan het woord..
27 mei 2025, 10:24
Seksisme smoort de ambities van meisjes, vindt theatermaker Judy Lijdsman: ‘Bij jongens denken we sneller: dat komt wel goed’
Judy Lijdsman raakte gefascineerd door astronaut Judy Resnik, die in 1986 tragisch om het leven kwam toen spaceshuttle Challenger ontplofte.
Judy Lijdsman raakte gefascineerd door astronaut Judy Resnik, die in 1986 tragisch om het leven kwam toen spaceshuttle Challenger ontplofte.Jaap Reedijk
Geven we meisjes wel genoeg zetjes richting groots dromen? Of worden alle technische ambities gesmoord in roze ruches? Theatermaker Judy Lijdsman denkt het laatste. Daarover maakte ze solovoorstelling You’re Too Cute To Be An Astronaut, naar het verhaal van astronaut Judy Resnik.
De techniekclub die Judy Lijdsman (43) als negenjarige met haar neefje bezocht, smaakte naar meer. Het was verbonden aan de TU Delft en ze maakten ‘super vette dingen’. “We bouwden aan metaaldetectors en radio’s. Ik vond dat te gek.”
Maar toen haar moeder in hun eigen woonplaats Nijmegen vroeg of Judy bij de lokale techniekclub mocht, zei de organisator. “Nou, er zijn hier alleen maar jongens, dus dan zou ze het enige meisje zijn. Misschien is de meidenclub meer iets voor haar?”
‘Ik was gegrepen door Judy Resniks onverschrokkenheid. Ze ging recht op haar doel af. Dat zou ik ook meer willen’
Judy Lijdsman, actrice en theatermaker, wil het niet groter maken dan het is, maar dit soort momenten in vrouwenlevens zijn toch echt belangrijk. Ze ging dan maar bij het meidenclubje. Maar daar waren geen metaaldetectors of radio’s. “We mochten wel een lampje maken, maar dat was meer knutselen met een kabeltje erbij.”
Romances in plaats van robotarm
In haar eerste solovoorstelling You’re Too Cute To Be An Astronaut gaat het precies hierover. Mag een vrouw een zogenaamd mannenberoep doen? Waarom kreeg Judy Resnik (1949-1986), de tweede Amerikaanse vrouw in de ruimte, in een landelijk uitgezonden televisie-interview vragen over romances en niet over de bediening van een robotarm?
Als kind had Lijdsman een fascinatie voor de ruimte, toch was astronaut worden niet haar droom.Jaap Reedijk
Het was diezelfde interviewer, Tom Brokaw van NBC in 1981 die tegen Resnik zei: ‘You’re too cute to be an astronaut,’ de titel van Lijdsmans voorstelling. Het seksisme had er niet dikker bovenop kunnen liggen.
Ook al had Lijdsman als kind een fascinatie voor de ruimte, ze had niet de droom om astronaut te worden. Maar het gegeven van het tegenwerken van meisjes en het niet vol tot wasdom laten komen van alle mogelijke ambities die meisjes hebben, was genoeg om een voorstelling te maken.
Overigens zit het met haar ruimtekennis inmiddels wel snor. Op haar website staat een flinke lijst geraadpleegde bronnen, van boeken en artikelen tot films en podcasts, en ze sprak zelfs de familie van Judy Resnik. En toen astronaut André Kuipers op uitnodiging kwam kijken, was hij achteraf razend enthousiast. ‘Het was steengoed,’ zou hij gezegd hebben.
Gedurfde keuze
Haar fascinatie voor Judy Resnik, die in 1986 bij haar tweede ruimtereis al tragisch om het leven kwam doordat de spaceshuttle Challenger ontplofte, begon toen Lijdsman een documentaire over haar zag. Het verhaal beklijfde, niet alleen omdat ze naamgenotes zijn. “Ik was gegrepen door haar onverschrokkenheid. Ze ging recht op haar doel af. Dat zou ik ook meer willen.”
Lijdsman koos geen technische studie, ook al was ze goed in natuur- en wiskunde. Ze volgde een dansopleiding in Rotterdam, een keuze die in sommige kringen net zo gedurfd is als het volgen van een technische opleiding.
‘Dansen was wat ik het allerliefste deed, en ook al was ik geboeid door de exacte vakken.’Jaap Reedijk
Toch ziet ze dat zelf niet zo. “Dansen was wat ik het allerliefste deed, en ook al was ik geboeid door de exacte vakken, ik wilde toen niets liever dan van dans mijn vak maken. Dat voelde niet per se gedurfd, je voert een choreografie van iemand anders uit. Gehoorzaamheid in de danswereld is heel normaal. Je houdt letterlijk je mond dicht.” Op haar 28ste stopte ze bij het gezelschap waar ze danste. Dansers gaan nou eenmaal vroeg met pensioen. En ze had het gevoel dat ze meer te zeggen had.
‘Bij een meisje zeg ik snel: o wat lief, wat mooi. Heb je dat gemaakt? En bij een jongen is het: wat een stoere jongen’
Later volgde ze de particuliere theateropleiding De Trap, speelde ze als actrice in voorstellingen en in televisieseries als Dokter Tinus, en nu, op haar 43ste maakt ze haar eerste eigen show.
Afgewezen
In de voorstelling verweeft ze haar eigen pad met dat van Judy Resnik. “Ik ben in mijn leven veel afgewezen. Voor audities van rollen, voor opleidingen, voor banen. In bepaald opzicht lijkt dat op het selectieproces om astronaut te worden.”
En dat is eigenlijk haar pleidooi: help meisjes om te durven. “Bij jongens denken we sneller: dat loopt wel los, dat komt wel goed.” Ze ziet het ook bij vrienden met kinderen, en hoe ze zelf tegen die kinderen doet. “Bij een meisje zeg ik snel: o wat lief, wat mooi. Heb je dat gemaakt? En bij een jongen is het: wat een stoere jongen.” Ze roert in haar latte. “Ik probeer daar natuurlijk alert op te zijn, maar soms schiet het eruit voor ik er erg in heb.”
Judy Resnik is voor Judy Lijdsman dus dat baken, het baken van ‘kom op, ga het maar doen’. En met resultaat. “Ik heb nu die voorstelling gemaakt en weet: ik mag ruimte innemen, ik heb iets gemaakt en mensen willen het zien.”
You’re Too Cute To Be An Astronaut, 28 en 29 mei in Theater Bellevue (uitverkocht) en 20/21 december 2025. Tournee in het najaar.
Ga voor het gehele artikel met afbeeldingen naar
Geven we meisjes wel genoeg zetjes richting groots dromen? Of worden alle technische ambities gesmoord in roze ruches? Theatermaker Judy Lijdsman denkt het laatste. Daarover maakte ze solovoorstelling You’re Too Cute To Be An Astronaut, naar het verhaal van astronaut Judy Resnik.
